Edukacja zdrowotna w szkołach: jak nowy przedmiot uczy dbania o zdrowie psychiczne?

Edukacja zdrowotna – co to za przedmiot i dlaczego się pojawił?

Edukacja zdrowotna wprowadzona w 2025 r. ma charakter holistyczny — łączy ciało, umysł i duch. To odpowiedź na rosnące potrzeby w obszarze zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży: przeciwdziałanie izolacji, obniżonym nastrojom, brakowi kompetencji emocjonalnych i trudnościom w szukaniu pomocy. Programy opracowane przez Ośrodek Rozwoju Edukacji kładą nacisk na praktyczne umiejętności (radzenie sobie ze stresem, rozpoznawanie emocji, budowanie relacji) oraz na tworzenie w szkole bezpiecznej przestrzeni do rozmowy.

Ramy formalne i organizacyjne

• Szkoła podstawowa (klasy IV–VIII): program przewiduje łącznie 144 godzin (po 1 godzinie tygodniowo w klasach IV–VII — 32 godz./klasę; klasa VIII — 16 godz. w I semestrze).
• Szkoła ponadpodstawowa (liceum/technikum/branżowa I st.): program na 2 lata — 64 godziny (1 godz./tydzień przez dwa lata).

Programy są zgodne z nową podstawą programową (rozporządzenia Ministra Edukacji z 6 marca 2025 r.) i zaprojektowane tak, by współgrać z biologią, W-F, etyką, edukacją dla bezpieczeństwa, wiedzą o społeczeństwie itp.

Struktura i moduły — co obejmuje dział psychologiczny?

W programie treści są podzielone na 11 działów, z których Dział V — Zdrowie psychiczne jest centralny z perspektywy psychologii. Pozostałe działy (wartości i postawy, zdrowie fizyczne, odżywianie, dojrzewanie, zdrowie społeczne, internet i profilaktyka uzależnień itd.) są zintegrowane z tematami psychologicznymi.

Główne treści obowiązkowe

1. Dobrostan psychiczny na co dzień
   • Uczniowie uczą się, że dbanie o zdrowie psychiczne to nie tylko unikanie kryzysów, ale też codzienna praktyka:
     • znajomość swoich emocji i potrzeb,
     • troska o relacje społeczne,
     • równowaga między nauką, pracą a czasem wolnym,
     • angażowanie się w działania społeczne,
     • kontakt z naturą.
   • To holistyczne podejście – pokazuje, że psychika łączy się ze stylem życia.
2. Relacje i komunikacja
   • Duży nacisk kładziony jest na umiejętność wyrażania uczuć i potrzeb.
   • Uczniowie trenują budowanie prawidłowych relacji w rodzinie, grupie rówieśniczej i w przyszłości – w pracy.
   • Istotna jest uważność na drugiego człowieka i praktyka wdzięczności, która wspiera odporność psychiczną.
3. Świadome podejmowanie decyzji
   • Młodzież uczy się analizować presję otoczenia, przekazy płynące z mediów społecznościowych, reklamy czy oczekiwania społeczne.
   • To nauka krytycznego myślenia: jak odróżnić własne potrzeby od narzucanych wzorców i jak dokonywać wyborów zgodnych z sobą.
4. Zaburzenia psychiczne – wiedza i empatia
   • Omawiane są potrzeby osób na różnych etapach życia z:
     • zaburzeniami odżywiania,
     • depresją (np. w ciąży, poporodową, u seniorów),
     • zaburzeniami lękowymi,
     • chorobą afektywną dwubiegunową,
     • psychozami,
     • chorobami neurodegeneracyjnymi (np. Alzheimer).
   • To niezwykle ważny blok, który uczy empatii, redukuje stygmatyzację i pokazuje, że zdrowie psychiczne dotyczy całego życia – od dzieciństwa po starość.

---

Treści fakultatywne – do pogłębienia

Nauczyciel może (jeśli starczy czasu i jeśli uczniowie są zainteresowani) rozszerzyć program o kolejne, bardzo ciekawe zagadnienia:

1. Samoocena i przekonania o sobie
   • Uczniowie analizują różnice między zdrową a zaniżoną samooceną.
   • Ćwiczą zamianę nieracjonalnych przekonań („Nic mi się nie udaje”) na bardziej konstruktywne („Czasem ponoszę porażki, ale wiele rzeczy robię dobrze”).
2. Granice psychiczne i nadodpowiedzialność
   • Nauka rozpoznawania i stawiania własnych granic.
   • Rozumienie zjawiska nadodpowiedzialności (branie na siebie problemów innych kosztem siebie).
   • Ćwiczenia w szanowaniu granic innych oraz rozpoznawaniu zachowań biernie-agresywnych.
3. Pomoc specjalistyczna – kto jest kim?
   • To praktyczny przewodnik po systemie pomocy: różnice między psychologiem, psychoterapeutą, psychiatrą, terapeutą uzależnień, coachem czy trenerem.
   • Uczniowie poznają też najważniejsze nurty psychoterapii – poznawczo-behawioralny, psychodynamiczny, systemowy, humanistyczny, integracyjny.
   • Dzięki temu wiedzą, do kogo się zwrócić w danej sytuacji.
4. Prawo a zdrowie psychiczne
   • Uczniowie uczą się wyszukiwać przepisy dotyczące ochrony zdrowia psychicznego.
   • To pokazuje, że zdrowie psychiczne ma także wymiar obywatelski i prawny – każdy ma prawo do pomocy i ochrony.

---

Dlaczego to takie ważne?

Na tym etapie edukacji uczniowie przygotowują się do dorosłego życia – wyboru studiów, pracy, samodzielności. Umiejętność troski o własny dobrostan psychiczny jest więc kluczowa, bo:

• ułatwia odnalezienie się w świecie pełnym presji i wyzwań,
• zmniejsza ryzyko kryzysów psychicznych,
• uczy świadomego korzystania z pomocy specjalistów,
• buduje postawy empatyczne wobec osób zmagających się z zaburzeniami psychicznymi.

Metody nauczania

Program stawia na metody aktywizujące — pracę w grupach, dramę, studium przypadku, projekty, symulacje, praktyczne ćwiczenia uważności, ćwiczenia praktyczne (np. odgrywanie sytuacji), tworzenie „mapy pomocy”, prace plastyczne, gry edukacyjne. Również ważne są spotkania z ekspertami (psycholog, pedagog, przedstawiciel infolinii) i działania praktyczne (wolontariat, kampanie).

Rola nauczyciela — kompetencje i szkolenia

Nauczyciel prowadzący edukację zdrowotną powinien mieć:

• podstawową wiedzę z psychologii rozwojowej i interwencji kryzysowej,
• umiejętność prowadzenia warsztatów i pracy z grupą,
• kompetencje do bezpiecznego przeprowadzania ćwiczeń dotyczących emocji (trauma-aware practice),
• znajomość lokalnych procedur i ścieżek pomocy.

Program rekomenduje współpracę z pedagogiem/psychologiem szkolnym i zapraszanie ekspertów (np. poradni, infolinii). Szkolenia dla nauczycieli: pierwsza pomoc psychologiczna, prowadzenie warsztatów uważności, praca z trudnymi zachowaniami.

Procedury bezpieczeństwa i ścieżki pomocy w szkole

Program wyraźnie wskazuje, że szkoła powinna tworzyć mapy pomocy (lokalne miejsca wsparcia), uczyć rozpoznawania sygnałów kryzysu (autoagresja, myśli samobójcze, przemoc) i wypracować jasne procedury reagowania (kto informuje, jakie kroki, skierowanie do poradni, kontakt z rodzicami). Materiały programu podają przykłady scenariuszy i ćwiczeń rozmowy o potrzebie pomocy.

Podsumowanie

Edukacja zdrowotna w szkołach to nie tylko nowy przedmiot – to inwestycja w przyszłość młodego pokolenia. Dzięki niej uczniowie uczą się dbać o swoje zdrowie psychiczne, budować pozytywne relacje i świadomie reagować na wyzwania współczesnego świata. To ogromny krok w stronę szkoły, która wspiera całego człowieka – ciało, umysł i emocje.

Jeśli uważasz, że wprowadzenie edukacji zdrowotnej to ważna zmiana, podziel się tym wpisem ze znajomymi – rodzicami, nauczycielami, uczniami. Im więcej osób dowie się o nowych rozwiązaniach, tym większa szansa, że będziemy wspólnie budować szkołę, w której dobrostan psychiczny jest priorytetem.

Napisz w komentarzu, co sądzisz o nowym przedmiocie. Czy uważasz, że edukacja zdrowotna pomoże młodzieży lepiej radzić sobie ze stresem i emocjami?

📥 Przygotowałam również dla Ciebie darmowy, 14-dniowy plan „Detoks Cyfrowy 2.0” –
do monitorowania progresu, ustalania własnych zasad i zatrzymania się na chwilę. Zapraszam również do przeczytania wpisu na ten temat – tutaj.

Zapisz się do newslettera i odbierz PDF na maila.