Światowy Dzień Zapobiegania Samobójstwom, obchodzony 10 września, to moment, w którym cały świat zatrzymuje się, by zwrócić uwagę na problem kryzysów psychicznych i samobójstw. To dzień, który ma nas uwrażliwić, że kryzys emocjonalny nie jest czymś odległym – może spotkać każdego, niezależnie od wieku, statusu społecznego czy życiowych osiągnięć.
Spis treści
Dlaczego obchodzimy ten dzień?
Światowy Dzień Zapobiegania Samobójstwom został ustanowiony, aby:
- przełamywać tabu związane z depresją i kryzysem psychicznym,
- uświadamiać, że samobójstwo jest problemem społecznym i zdrowotnym,
- zachęcać do rozmowy i szukania wsparcia,
- pokazywać, że istnieją konkretne formy pomocy.
Co roku setki tysięcy osób na świecie odbierają sobie życie. Za każdą z tych tragedii stoi ktoś, kto nie znalazł w porę wsparcia lub bał się poprosić o pomoc. Dlatego ten dzień przypomina nam: rozmowa ratuje życie.
Kryzys psychiczny – czym jest i jak go rozpoznać?
Kryzys psychiczny to stan wyjątkowego przeciążenia emocjonalnego i psychicznego, kiedy dotychczasowe sposoby radzenia sobie przestają działać. To moment, w którym człowiek doświadcza silnego napięcia, poczucia braku kontroli i przekonania, że sytuacja go przerasta. Kryzys nie musi oznaczać choroby psychicznej, ale może być punktem zwrotnym – zarówno w stronę pogorszenia stanu psychicznego, jak i szansy na zmianę i rozwój.
Czym różni się kryzys od zwykłego stresu?
- Stres pojawia się, gdy stawiane nam wymagania są duże, ale wciąż jesteśmy w stanie im sprostać. Może motywować do działania.
- Kryzys występuje wtedy, gdy sytuacja nas przerasta, a dotychczasowe strategie zawodzą. Pojawia się poczucie bezradności i zagrożenia.
Najczęstsze przyczyny kryzysu psychicznego:
- nagła utrata bliskiej osoby,
- rozwód, rozpad związku lub konflikty rodzinne,
- utrata pracy i poczucie braku perspektyw,
- doświadczenie przemocy lub traumy,
- przewlekły stres i wypalenie zawodowe,
- choroba przewlekła lub pogorszenie zdrowia.
Objawy kryzysu psychicznego mogą obejmować:
- silne poczucie beznadziei i braku sensu,
- nadmierny lęk, niepokój, drażliwość,
- problemy ze snem, koszmary, nadmierna senność lub bezsenność,
- wycofanie społeczne, unikanie kontaktu z bliskimi,
- trudności z koncentracją, spadek efektywności,
- myśli rezygnacyjne („to nie ma sensu”, „nie dam rady”).
Kryzys psychiczny to sygnał, że potrzebujemy pomocy. Nie należy go lekceważyć – podobnie jak bólu fizycznego, który ostrzega nas przed chorobą. Wsparcie może przyjąć różne formy: od rozmowy z przyjacielem czy członkiem rodziny, po kontakt z psychologiem, psychiatrą czy linią wsparcia.
Depresja – więcej niż smutek. Choroba, która może prowadzić do kryzysu samobójczego
Depresja to jedna z najpoważniejszych chorób cywilizacyjnych XXI wieku. Według Światowej Organizacji Zdrowia cierpi na nią już ponad 280 milionów ludzi na świecie. To zaburzenie psychiczne, które dotyka nie tylko emocji, ale także myślenia, zachowania i fizjologii organizmu. Nie jest zwykłym smutkiem ani chwilowym obniżeniem nastroju – depresja to stan, który może trwać tygodniami, miesiącami, a nawet latami, uniemożliwiając normalne funkcjonowanie.
Objawy depresji
Depresja może mieć różne oblicza. Najczęściej obserwuje się:
- przewlekłe obniżenie nastroju i poczucie pustki,
- utrata radości z rzeczy, które wcześniej cieszyły,
- zaburzenia snu (bezsenność lub nadmierna senność),
- problemy z apetytem i utratę lub przyrost masy ciała,
- spadek energii, szybkie męczenie się, brak motywacji,
- poczucie winy i bezwartościowości,
- trudności z koncentracją i pamięcią,
- myśli rezygnacyjne oraz samobójcze.
To właśnie te ostatnie są szczególnie niebezpieczne, bo mogą prowadzić do prób odebrania sobie życia. Dlatego depresja wymaga profesjonalnej pomocy – nie „przechodzi sama” i nie wystarczy „wziąć się w garść”.
Depresja a codzienne funkcjonowanie
Choroba ta wpływa na wszystkie obszary życia. Osoba z depresją może mieć trudności w pracy, nauce, relacjach rodzinnych i towarzyskich. Nierzadko izoluje się od innych, unika kontaktów społecznych, wycofuje się z aktywności. To sprawia, że dodatkowo pojawia się poczucie osamotnienia i niezrozumienia.
Depresja a kryzys psychiczny
Warto pamiętać, że depresja często prowadzi do kryzysu psychicznego. Długotrwałe cierpienie, brak wsparcia i narastające poczucie beznadziei mogą sprawić, że osoba zacznie myśleć o samobójstwie jako o jedynym rozwiązaniu. Dlatego w kontekście Światowego Dnia Zapobiegania Samobójstwom tak ważne jest podkreślanie, że depresja jest chorobą, którą można leczyć – psychoterapią, farmakoterapią i wsparciem bliskich.
Światowy Dzień Zapobiegania Samobójstwom przypomina, że szukanie pomocy nie jest oznaką słabości, lecz odwagi i troski o siebie.
Jak wspierać osobę w kryzysie?
Kiedy ktoś bliski przeżywa kryzys psychiczny lub zmaga się z depresją, często czujemy się bezradni. Nie wiemy, co powiedzieć, jak się zachować, boimy się, że zrobimy coś „nie tak”. Tymczasem wsparcie otoczenia może być jednym z najważniejszych czynników chroniących przed pogłębianiem się kryzysu, a nawet przed próbą samobójczą.
1. Słuchaj – naprawdę słuchaj
Najważniejsze, co możemy zrobić, to być obecnym i uważnie słuchać. Osoba w kryzysie potrzebuje przestrzeni, by wyrazić swoje emocje – bez oceniania, bez bagatelizowania, bez przerywania.
- Unikaj fraz typu: „weź się w garść”, „inni mają gorzej”, „nie przesadzaj”.
- Zamiast tego powiedz: „Słyszę, że to dla Ciebie trudne”, „Chcesz mi o tym opowiedzieć?”, „Jestem obok, jeśli będziesz potrzebować”.
2. Daj poczucie bezpieczeństwa
Kryzys psychiczny często wiąże się z poczuciem zagrożenia i chaosem wewnętrznym. Twoja spokojna obecność może być kotwicą.
- Zapewnij, że osoba nie jest sama.
- Jeśli trzeba, zostań z nią fizycznie w trudnym momencie.
- Daj znać, że może do Ciebie zadzwonić, nawet w nocy, jeśli będzie potrzebować rozmowy.
3. Zachęcaj do szukania profesjonalnej pomocy
Wsparcie bliskich jest nieocenione, ale nie zastąpi psychoterapii czy leczenia psychiatrycznego. Możesz pomóc, np.:
- proponując wspólne sprawdzenie dostępnych specjalistów,
- zaoferować, że pójdziesz razem na pierwszą wizytę,
- przypomnieć, że szukanie pomocy to oznaka siły, a nie słabości.
4. Reaguj na sygnały ostrzegawcze
Jeśli bliska osoba mówi o tym, że nie ma już siły żyć, że nie widzi sensu, że myśli o odebraniu sobie życia – potraktuj to absolutnie poważnie.
- Nie próbuj przekonywać, że „nie ma powodów, żeby tak myśleć”.
- Zapytaj wprost: „Czy myślisz o samobójstwie?” – to nie prowokuje takich myśli, a często daje osobie w kryzysie ulgę, że ktoś wreszcie nazywa to, co ona czuje.
- Jeśli istnieje ryzyko, że ktoś może sobie coś zrobić, nie zostawiaj go samego i skontaktuj się z pogotowiem ratunkowym (112), pogotowiem kryzysowym lub dyżurem interwencji kryzysowej w Twoim mieście.
5. Wspieraj w codzienności
Kryzys często odbiera siłę do najprostszych czynności: ugotowania obiadu, zrobienia zakupów, uporządkowania spraw w pracy czy na studiach. Pomoc w drobnych zadaniach to ogromna ulga.
- Zrób razem zakupy,
- ugotuj coś pożywnego,
- przypomnij o lekach,
- towarzysz w codziennych obowiązkach.
6. Bądź cierpliwy
Proces wychodzenia z kryzysu i leczenia depresji nie trwa tydzień czy dwa. To droga, która może wymagać miesięcy, a nawet lat pracy z terapeutą i lekarzem. Wsparcie najbliższych w tym czasie jest bezcenne, nawet jeśli sam nie widzisz szybkich efektów.
7. Dbaj o siebie
Pomaganie osobie w kryzysie bywa bardzo obciążające. Łatwo zatracić własne granice, skupiając całą energię na drugiej osobie. Pamiętaj, że żeby móc wspierać innych, sam musisz mieć zasoby.
- Rozmawiaj o swoich emocjach z kimś zaufanym,
- korzystaj z grup wsparcia dla rodzin osób w kryzysie,
- pozwól sobie na odpoczynek.
Gdzie szukać pomocy w kryzysie? Najważniejsze numery alarmowe i telefony wsparcia w Polsce
Jeśli Ty lub ktoś z Twoich bliskich doświadcza kryzysu psychicznego, nie zostawaj z tym sam. Skorzystaj z powyższych numerów albo wejdź na stronę Centrum Wsparcia dla Osób w Kryzysie Psychicznym – pomoc dostępna jest bezpłatnie, całodobowo, także przez czat i wideorozmowę.
Podsumowanie
Każdego dnia ktoś obok nas toczy cichą walkę, o której możemy nawet nie wiedzieć. Depresja i kryzys psychiczny nie mają jednej twarzy – mogą dotknąć każdego, niezależnie od wieku, płci, wykształcenia czy statusu społecznego.
10 września – Światowy Dzień Zapobiegania Samobójstwom – przypomina nam, że milczenie zabija, a rozmowa ratuje życie.
Nie musisz być psychologiem, żeby pomóc. Wystarczy, że zatrzymasz się na chwilę, zapytasz: „Jak się czujesz?”, wysłuchasz bez oceniania i dasz poczucie, że ktoś jest obok.
Być może właśnie Twoja obecność, Twoje pytanie, Twój telefon okaże się tym, co powstrzyma kogoś przed podjęciem ostatecznej decyzji.
Zapraszam również do przeczytania wpisu rozróżniającego zakres wsparcia psychologa, psychoterapeuty i psychiatry.
